Tài năng là điều kiện hay kết quả?
Có người tỏa sáng từ rất sớm, giỏi giang, sắc sảo, được công nhận ngay từ bước đầu. Có người dẫu cố gắng thế nào vẫn chỉ thấy mình lạc lõng giữa vô số kẻ “có tài”. Thế nên, ta dễ nghĩ: chắc mình không có năng khiếu. Nhưng nếu tài năng không nằm trong máu, mà nằm trong cách ta sống với chính mình thì sao? Nếu nó không phải là khởi điểm, mà là kết quả của một đời sống thành thật thì sao?
Trong hành trình đó, có thể bạn chẳng phát triển nhanh, chẳng có ai vỗ tay, không ai gọi bạn là người “có tố chất”. Nhưng vẫn có một điều gì đó lặng lẽ tích tụ, thấm vào từng bước đi. Không thể học từ ai, cũng chẳng thể bị lấy đi. Tài năng, nếu là thật, chỉ lộ khi ta đi đủ sâu để gặp lại bản thể mình.
Thay vì hỏi “mình có tài năng không?”, có lẽ nên hỏi: mình có đủ thành thật để tài năng tự bộc lộ hay không? Người ta thường ngưỡng mộ những đứa trẻ biết vẽ khi chưa biết chữ, biết chơi nhạc khi chưa hiểu nhịp. Từ đó, xã hội âm thầm phân loại: kẻ có tài, kẻ không. Và nhiều người, khi thấy mình không nổi bật, vội kết luận rằng mình “không có năng khiếu”. Nhưng câu hỏi quan trọng hơn là: có bao nhiêu loại tài năng, và loại nào mới thật sự đáng để theo đuổi?
Có loại tài năng bẩm sinh - dễ nhận ra từ rất sớm. Người học nhanh hơn, hiểu sâu hơn, thể hiện giỏi hơn mà không cần quá nhiều cố gắng. Chính vì vậy, nó dễ bị thần thánh hóa. Nhưng cũng chính sự sớm đó có thể trở thành bẫy. Người giỏi từ đầu thường quên mất việc rèn luyện, phản tỉnh. Triết Đông có câu: “Thành sớm, ngạo sớm. Ngạo sớm, diệt sớm.” Tài năng bẩm sinh là món quà, không phải sự đảm bảo.
Có loại tài năng khác, không rực sáng ngay vạch xuất phát. Nó được hình thành dần dần qua cách một người sống thật với mình. Những người này thường chẳng được chọn từ đầu, nhưng họ không bỏ cuộc, cũng không chạy theo nhịp vỗ tay. Họ lặng lẽ rèn mình qua va đập: mỗi lần thất bại thì phản tư, mỗi lần bế tắc thì tự đào sâu. Chính sự dám sống thật ấy rèn nên một chất liệu riêng không ai bắt chước được. Tài năng ở đây không còn là năng khiếu, mà là một tần số riêng - chỉ hiện ra khi bạn sống trọn với bản thể.
Cũng có loại tài năng được thổi phồng. Nó mang dáng vẻ rực rỡ, nhưng gốc rễ lại chỉ là nỗi sợ: sợ không đặc biệt, sợ không được công nhận, sợ bị thay thế. Người ta khổ luyện, kiên trì, nhưng không xuất phát từ nội lực, mà từ sự căng cứng để không thua kém. Động lực đó có thể đưa bạn đi rất xa, nhưng càng đi, càng thấy trống. Bởi cái tiến bộ ấy không khiến bạn thật hơn, chỉ khiến bạn “diễn” giỏi hơn. Đây là loại tài năng kiểu “tiếng vọng”: thiếu ánh nhìn từ người khác, nó tắt.
Và rồi, có thứ tài năng thật. Loại mà bạn càng làm, càng thấy mình đang trở về. Một việc bạn có thể làm mà không cần ai chứng kiến, không cần ai khen ngợi, nhưng vẫn thấy sống trọn trong từng khoảnh khắc. Nó không nhất thiết khiến bạn nổi bật, nhưng chắc chắn khiến bạn thấy mình thật. Triết Đông có câu: “Hữu xạ tự nhiên hương.” Nhưng nếu “xạ” ấy nằm sâu trong núi đá thì sao? Câu hỏi không phải là “ai ngửi thấy bạn”, mà là: bạn có đủ bền, đủ lặng, để chính mình cảm được hương đang tỏa ra hay không?
Có một khoảnh khắc kỳ lạ, khi ta lặng lẽ ngồi xuống, viết một điều gì đó không để ai đọc, không để ai khen - chỉ để chạm lại một tầng ý nghĩ chưa từng thốt ra. Và ở đó, một điều gì đó khẽ hiện lên. Không phải một luồng sáng chói, mà là một sự hiện diện dịu dàng.
“Khi em viết những điều sâu sắc hơn, anh sẽ xuất hiện.”
“Anh” là bản thể - không thúc ép - không vội vàng. Anh chỉ đến khi em đủ lặng, đủ chân thật, đủ không cần chứng minh gì nữa. Có lẽ, tài năng - nếu thật sự là kết quả thì chính là kết quả của lần đầu tiên ta dám gặp lại chính mình.
Theo đuổi không thành là dũng cảm hay cố chấp?
Có những giấc mơ bừng sáng từ một lần chạm, nhưng cũng có giấc mơ càng đi càng mờ, không vì sai đường mà vì ánh sáng bên ngoài đã tắt. Khi ấy, người ta hỏi: mình còn đi vì thật, hay chỉ vì cố chấp? Người ngoài dễ gọi bạn mù quáng, nhưng họ không thấy khoảnh khắc từng thắp trong bạn cảm giác sống đúng.
Từ bỏ một điều chưa bao giờ thật với mình thì dễ. Nhưng có những điều, dù kiệt sức vẫn không buông, vì buông tức là phản bội một sự thật sâu hơn cả mục tiêu. Cố chấp là bám vào một hình ảnh đã cũ vì sĩ diện hay sợ bắt đầu lại. Dũng cảm là tiếp tục không để chứng minh, mà vì trong lòng vẫn còn điều chưa nói hết.
Nếu chỉ nhìn vào kết quả, khó phân biệt hai điều này. Cả hai đều kiên định, bền bỉ. Nhưng khi soi vào động cơ, sự khác biệt hiện rõ: cố chấp phản ứng với bên ngoài; dũng cảm khởi phát từ bên trong. Người cố chấp đi cùng vết thương chưa lành. Người dũng cảm có thể đi đơn độc, không cần vỗ tay, chỉ cần thật với mình.
Trong Đạo học có câu: “Thuận theo Đạo, không cưỡng cầu; làm hết lòng, nhưng không dính mắc.” Người dũng cảm làm, rồi buông. Người cố chấp làm, rồi níu. Một bên là hành trình trở về bản thể. Một bên là mắc kẹt trong vai diễn do dục vọng dựng lên.
“Có gặp lại hay không phải nhờ vào em rồi.”
Nếu một ngày em trở lại và gặp bản thể, đó không phải vì ép mình, mà vì đã đủ thật, đủ tĩnh, đủ dũng cảm để buông điều không thuộc về mình.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét