Tự do nội tâm: không phá bỏ khuôn khổ, cũng không trốn tránh nó
Người ta thường cho rằng tự do nội tâm chỉ thực sự tồn tại khi con người vượt qua mọi khuôn khổ. Theo cách nghĩ ấy, chữa lành được xem như một quá trình đưa con người ra khỏi mọi ràng buộc. Nhưng nếu việc vượt qua khuôn khổ chỉ nhằm né tránh nỗi sợ phải sống cùng những gì đã xảy ra, thì sự “tự do” ấy không còn là giải phóng, mà là một hình thức đào thoát.
Niềm tin vào tự do tuyệt đối đôi khi được sử dụng như một thứ thuốc chữa lành. Trong ngắn hạn, nó mang lại cảm giác nhẹ nhõm và kiểm soát. Nhưng khi được dùng để phủ nhận tổn thương, nó không còn chữa lành mà bắt đầu phản tác dụng. Con người càng cố chứng minh rằng mình không còn bị ràng buộc, họ càng xa rời khả năng đối diện với phần lệch đã trở thành cấu trúc của bản thân.
Điều này khác với sự tê liệt của những người đã ở trong đau khổ quá lâu. Ở đây, nội tâm vẫn còn cảm giác, vẫn còn rỉ máu, chỉ là bị che phủ bởi áp lực phải “mạnh mẽ”, phải “tự do”, ngay cả khi điều đó khiến vết thương hoại tử trong im lặng.
Tự do nội tâm, vì thế, không phải là tự do tuyệt đối, cũng không nằm ở việc phá bỏ mọi khuôn khổ. Nó tồn tại trong khả năng ở lại với những giới hạn của mình mà không đánh mất quyền lựa chọn. Tự do trong khuôn khổ vẫn là tự do, bởi nó cho phép con người sống thật với nỗi sợ, thay vì dùng sự phá vỡ để chối bỏ nó.
Có lẽ, thời gian không tự chữa lành mọi vết thương, cũng như việc vượt qua không phải lúc nào cũng mang lại giải phóng. Tự do nội tâm không nằm ở việc phá bỏ mọi khuôn khổ, mà ở khả năng tỉnh táo sống cùng những giới hạn đã trở thành một phần cấu trúc của bản thân.
Trong những giới hạn ấy, con người vẫn giữ quyền lựa chọn, vẫn đối diện với nỗi sợ, và vẫn bước đi trong tự do.
Chữa lành không làm con người trở nên nguyên vẹn, nhưng nó giúp họ không đánh mất chính mình trong những phần lệch đã định hình đời sống.
Sống trong tự do như vậy - tỉnh táo, chấp nhận giới hạn, và biết cách bước đi trên phần lệch - có lẽ chính là điều mà chữa lành và tự do thực sự mang lại.